Zapewnienie sprawnego funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości
Autor: Najwyższa Izba Kontroli
Data publikacji: 01/10/2024
Tematyka: Administracja publiczna | Prawo
Link źródłowy: kliknij tutaj
Informacja prasowa: kliknij tutaj
Skopiuj link do raportu
Streszczenie
Streszczenie
Raport przedstawia wyniki kontroli Ministerstwa Sprawiedliwości, pięciu sądów apelacyjnych, pięciu sądów okręgowych, pięciu sądów rejonowych. W okresie objętym kontrolą (2013–2023) badano m.in, czy prawidłowo wykorzystywano dostępne narzędzia diagnozy sprawności funkcjonowania sądów powszechnych i określania kierunków usprawnienia
realizacji zadań przez te podmioty oraz czy zmiany dokonywane w organizacji oraz w ramach zarządzania zasobami sądów powszechnych przyczyniały się do ich usprawnienia.
Wnioski
Wnioski
1. Wdrażane w latach 2013–2023 działania o charakterze naprawczym w obszarze sądownictwa powszechnego nie usprawniły funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości w Polsce.
2. Minister Sprawiedliwości, pomimo, że odpowiadał za organizację tego obszaru funkcjonowania państwa, nie wypracował systemowego podejścia do przygotowania i wdrażania działań o charakterze naprawczym.
3. Oddziaływanie Ministra na sądownictwo w przeważającej mierze miało punktowy, częstokroć doraźny charakter. Charakteryzowała je przewlekłość procesu decyzyjnego, brak spójności i przewidywalności podejmowanych decyzji, a nawet, w niektórych przypadkach, dowolność i brak racjonalnego uzasadnienia.
4. System kontroli zarządczej w sądownictwie powszechnym funkcjonował w badanym zakresie w sposób pozorny. W szczególności sposób określania celów i zadań oraz planowanych
wartości mierników nie zapewniał jej sprawowania w sposób zgodny ze standardami kontroli zarządczej określonymi dla jednostek sektora finansów publicznych (w tym w szczególności w zakresie kryteriów precyzyjności, konkretności, mierzalności).
5. Na przestrzeni ostatniej dekady Ministrowie dwukrotnie podejmowali próby systemowego reformowania struktury organizacyjnej sądów, jednak żadna z nich trwale nie zmieniła organizacji sądów. Pracom tym towarzyszyły duże spory i kontrowersje zarówno w środowisku prawniczym, jak i społeczeństwie.
Główne rekomendacje
Główne rekomendacje
1. Przeprowadzenie kompleksowej diagnozy stanu sądownictwa powszechnego (bilansu otwarcia) – w ramach szerokich konsultacji z grupami zawodowymi sądów, przedstawicielami instytucji współpracujących, RPO, środowiskiem nauki i organizacjami pozarządowymi – w celu określenia źródeł czynników utrudniających sprawność działania sądów zarówno z perspektywy sądu, jak i jego interesariuszy. Zasadne jest odejście od centralnego sterowania zmianą na rzecz podejścia partycypacyjnego.
2. Opracowanie planu (wraz z harmonogramem) działań możliwych do wdrożenia w ujęciu krótko- i długookresowym, wraz z określeniem: priorytetów, niezbędnych zasobów, podmiotów odpowiedzialnych oraz mechanizmów zarządzania, który powinien stać się podstawą wyznaczania klarownych i mierzalnych celów, rozliczalnych zadań oraz efektywnego zarządzania ryzykiem w ramach funkcjonującego w dziale sprawiedliwość systemu kontroli zarządczej.
3. Przeprowadzenie przeglądu istniejących struktur organizacyjnych sądów powszechnych z uwzględnieniem ich właściwości miejscowej i zakresu rozpoznawanych spraw oraz zasobów kadrowych (etatyzacji) w celu identyfikacji dysfunkcji obniżających ich sprawność oraz wdrożenia rozwiązań uwzględniających zróżnicowanie jednostek sądownictwa powszechnego w skali kraju.
4. Ograniczenie delegowania sędziów i innych pracowników sądów do instytucji spoza systemu sądownictwa powszechnego do niezbędnego minimum, tj. takiego, w jakim powierzanych im zadań administracyjnych nie mogą wykonać inni pracownicy, w szczególności osoby zatrudnione w ramach korpusu służby cywilnej.
5. Prowadzenie racjonalnych (z uwzględnieniem potrzeb stabilizacji prawa) i transparentnych działań legislacyjnych z uwzględnieniem ewaluacji ex-ante i ex-post wprowadzanych rozwiązań.
6. Uporządkowanie i ograniczenie pracochłonności rozbudowanego modelu statystyki i sprawozdawczości sądowej, z uwzględnieniem rzeczywistych potrzeb związanych z zarządzaniem organizacją sądów, nadzorem administracyjnym nad sądami i oceną ich funkcjonowania.
7. Zapewnienie transparentności działań Ministra, w szczególności nadzorczych, organizacyjnych oraz w zakresie upubliczniania danych statystycznych o wynikach pracy sądów, w tym ich etatyzacji.
8. Rozważenie, we współpracy z prezesami sądów, możliwości testowania projektowanych rozwiązań (pilotażu), w szczególności w odniesieniu do kwestii organizacyjnych oraz narzędzi służących usprawnieniu bieżącego funkcjonowania sądów, niewymagających zmian ustawowych.