Narzędzia partycypacji lokalnej w Polsce w 2023 roku
Autor: Fundacja Batorego
Data publikacji: 03/04/2024
Tematyka: Administracja publiczna | Polityka | Samorząd terytorialny
Link źródłowy: kliknij tutaj
Informacja prasowa: kliknij tutaj
Skopiuj link do raportu
Streszczenie
Streszczenie
Raport „Narzędzia partycypacji lokalnej w Polsce w 2023 roku” autorstwa Anny Dąbrowskiej stanowi aktualizację wcześniejszych badań dotyczących aktywności społecznej mieszkańców w kontekście działań samorządowych. Analiza skupia się na zmianach w przepisach, które mają na celu zwiększenie zaangażowania obywateli w procesy decyzyjne oraz kontrolne w administracji publicznej. W 2023 roku jedynie 30% gmin wprowadziło uchwały regulujące kryteria oceny wniosków dotyczących inicjatywy lokalnej, co wskazuje na regionalne różnice w podejściu do partycypacji. Gminy z województwa pomorskiego i dolnośląskiego wykazują największą aktywność, podczas gdy wschodnia Polska, w tym województwa podlaskie i podkarpackie, pozostaje w tyle.
Raport ujawnia również, że mieszkańcy rzadko korzystają z możliwości składania wniosków w ramach inicjatywy lokalnej, co może być wynikiem braku odpowiednich zachęt ze strony rad gmin. W większości przypadków gminy wywiązują się z obowiązku udzielania informacji publicznej, jednak czas oczekiwania na odpowiedzi różni się w zależności od wielkości gminy. Mniejsze gminy odpowiadają szybciej, co może być związane z prostszą strukturą administracyjną. Dokument podkreśla potrzebę poprawy formy i treści raportów gminnych, aby były bardziej przystępne dla mieszkańców.
Wnioski
Wnioski
1. Wysoka dostępność raportów gminnych: Analiza wykazała, że 92% gmin opublikowało raport o stanie gminy za 2022 rok, co świadczy o dużym zaangażowaniu samorządów w informowanie mieszkańców. Jednakże, dostępność raportów za lata wcześniejsze (2018-2021) wynosiła tylko 83%, co sugeruje potrzebę poprawy w zakresie archiwizacji i udostępniania informacji.
2. Niedostateczna partycypacja mieszkańców: Mimo że gminy dobrze wywiązują się z obowiązku informowania mieszkańców, możliwości realnego wpływu obywateli na decyzje lokalne są ograniczone. Wskazuje to na potrzebę wprowadzenia bardziej efektywnych mechanizmów współdecydowania, które umożliwiłyby mieszkańcom aktywniejszy udział w procesach decyzyjnych.
3. Regionalne różnice w inicjatywach lokalnych: W 2023 roku jedynie 30% gmin wprowadziło uchwały dotyczące inicjatywy lokalnej, z wyraźnymi różnicami regionalnymi. Gminy z województwa pomorskiego i dolnośląskiego wykazują się większą aktywnością w tym zakresie, podczas gdy gminy w Polsce Wschodniej, takie jak podlaskie i podkarpackie, pozostają w tyle. To wskazuje na potrzebę wsparcia i promowania dobrych praktyk w mniej aktywnych regionach.
4. Problemy z jakością raportów: Chociaż gminy spełniają ustawowe wymogi dotyczące raportowania, treść i forma tych dokumentów często są nieprzystępne dla mieszkańców. Wiele raportów charakteryzuje się nadmiarem skomplikowanych danych i wykresów, co zniechęca do ich lektury. Istnieje potrzeba uproszczenia i lepszego zorganizowania informacji, aby były bardziej zrozumiałe dla obywateli.
5. Wysoka frekwencja w transmisjach sesji rad gminy: 100% badanych gmin prowadzi transmisje z obrad sesji rad gminy, a 97% udostępnia nagrania, co świadczy o transparentności działań samorządowych. To pozytywny krok w kierunku zwiększenia dostępności informacji dla mieszkańców, jednakże należy również zadbać o aktywne zachęcanie do uczestnictwa w tych sesjach.
6. Potrzeba dalszych badań i analiz: Wnioski z przeprowadzonej analizy wskazują na konieczność dalszych badań dotyczących efektywności mechanizmów partycypacyjnych oraz ich wpływu na zaangażowanie obywateli. Zrozumienie przyczyn niskiej aktywności mieszkańców w procesach decyzyjnych może przyczynić się do opracowania skuteczniejszych strategii promujących aktywność lokalną.
Główne rekomendacje
Główne rekomendacje
1. Wprowadzenie jednolitych standardów konsultacji społecznych: Zaleca się opracowanie i wdrożenie ogólnokrajowych standardów dotyczących przeprowadzania konsultacji społecznych. Ujednolicenie zasad pozwoli na zwiększenie transparentności i efektywności tych procesów, a także na ułatwienie mieszkańcom dostępu do informacji oraz możliwości aktywnego uczestnictwa w decyzjach dotyczących ich społeczności.
2. Zwiększenie edukacji obywatelskiej: Należy zainwestować w programy edukacyjne, które będą promować wiedzę na temat praw obywatelskich oraz możliwości angażowania się w życie lokalnych społeczności. Szkolenia i warsztaty powinny być skierowane zarówno do mieszkańców, jak i do pracowników samorządowych, aby obie strony mogły lepiej rozumieć mechanizmy partycypacji.
3. Wzmocnienie roli rad gmin w angażowaniu mieszkańców: Rekomenduje się, aby rady gmin podejmowały aktywne działania mające na celu zachęcanie mieszkańców do udziału w debatach publicznych oraz konsultacjach. Może to obejmować organizację spotkań informacyjnych, tworzenie platform do dyskusji oraz wykorzystanie mediów społecznościowych do komunikacji z obywatelami.
4. Zwiększenie dostępności informacji publicznej: Należy zadbać o to, aby informacje dotyczące działalności samorządów, w tym raporty i uchwały, były łatwo dostępne i zrozumiałe dla mieszkańców. Warto rozważyć wprowadzenie prostszych form prezentacji danych, takich jak infografiki czy podsumowania w przystępnej formie, co może zwiększyć zainteresowanie i zaangażowanie obywateli.
5. Promowanie innowacyjnych form partycypacji: Warto zachęcać gminy do eksperymentowania z nowymi formami partycypacji, takimi jak budżet obywatelski, panele obywatelskie czy platformy online do zgłaszania pomysłów. Takie innowacje mogą przyczynić się do większego zaangażowania mieszkańców oraz lepszego dostosowania działań samorządowych do ich potrzeb.
6. Monitorowanie i ewaluacja procesów partycypacyjnych: Rekomenduje się wprowadzenie systematycznego monitorowania oraz ewaluacji procesów partycypacyjnych w gminach. Regularne analizy skuteczności konsultacji społecznych oraz innych form zaangażowania mieszkańców pozwolą na identyfikację najlepszych praktyk oraz obszarów wymagających poprawy, co przyczyni się do ciągłego doskonalenia tych procesów.