SLAPP. STRATEGICZNE DZIAŁANIA PRAWNE ZMIERZAJĄCE DO STŁUMIENIA DEBATY PUBLICZNEJ Wybrane elementy praktyki i orzecznictwa polskich sądów w sprawach dziennikarskich
Data publikacji: 10/2023
Link źródłowy: kliknij tutaj
Informacja prasowa: kliknij tutaj
Skopiuj link do raportu
Streszczenie
Streszczenie
Dokument omawia problematykę postępowań typu SLAPP (Strategic Lawsuits Against Public Participation) w Polsce, które mają na celu stłumienie debaty publicznej, szczególnie w kontekście dziennikarstwa. Analizuje różne aspekty prawne, w tym nadużycia przepisów prawa cywilnego i karnego, które mogą być wykorzystywane przeciwko mediom. Wskazuje na orzecznictwo sądowe, które czasami uznaje, że niektóre sprawy nie wymagają rozprawy, zwłaszcza gdy dotyczą wypowiedzi w ramach przysługujących jednostce uprawnień.
Dokument podkreśla znaczenie kontekstu wypowiedzi oraz granic dopuszczalnej krytyki, wskazując, że nie każda krytyka jest zniesławieniem. Sąd powinien brać pod uwagę społeczną reakcję na dane wypowiedzi. Wskazano również na potrzebę ochrony głosów krytycznych, co jest zgodne z standardami Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Wnioski sugerują, że prawo karne powinno być stosowane jako ostateczność, a sprawy dotyczące ochrony dobrego imienia powinny być rozstrzygane na drodze cywilnej. Dokument zwraca uwagę na rosnącą świadomość problemu SLAPP w Europie oraz jego znaczenie dla instytucji unijnych i ochrony wolności mediów.
Wnioski
Wnioski
1. Ochrona wolności słowa: W polskim systemie prawnym istnieje potrzeba silniejszej ochrony wolności słowa, szczególnie w kontekście krytyki publicznej. Sądowe orzeczenia, które uznają wypowiedzi krytyczne za nieprzekraczające granic dopuszczalnej krytyki, wskazują na rosnącą świadomość sądów w zakresie znaczenia debaty publicznej.
2. Nadużywanie przepisów prawnych: Przepisy prawa karnego i cywilnego mogą być nadużywane w celu stłumienia krytyki dziennikarskiej, co prowadzi do wzrostu liczby spraw typu SLAPP. Wymaga to od instytucji prawnych i legislacyjnych podjęcia działań mających na celu ograniczenie takich praktyk oraz wprowadzenie mechanizmów szybkiego odrzucania nieuzasadnionych pozwów.
3. Rola sądów w ochronie dziennikarzy: Sądowe orzeczenia, które odrzucają pozwy jako oczywiście bezzasadne, podkreślają rolę sądów w ochronie dziennikarzy przed nieuzasadnionymi roszczeniami. Wskazuje to na potrzebę dalszego rozwijania orzecznictwa, które będzie sprzyjać ochronie wolnych mediów i ich działalności.
4. Znaczenie kontekstu wypowiedzi: W ocenie, czy doszło do naruszenia dóbr osobistych, kluczowe jest uwzględnienie kontekstu wypowiedzi oraz społecznej reakcji na nią. Sąd powinien brać pod uwagę nie tylko subiektywne odczucia powoda, ale także przeciętne ludzkie reakcje, co może przyczynić się do bardziej sprawiedliwego rozstrzygania spraw.
5. Edukacja i świadomość społeczna: Istnieje potrzeba zwiększenia edukacji i świadomości społecznej na temat problematyki SLAPP oraz jego wpływu na wolność mediów. Wzrost wiedzy wśród obywateli oraz dziennikarzy może przyczynić się do lepszego rozumienia zagrożeń związanych z nadużywaniem prawa w celu stłumienia krytyki.
6. Współpraca z instytucjami międzynarodowymi: W obliczu rosnącego problemu SLAPP, współpraca z instytucjami międzynarodowymi, takimi jak Europejski Trybunał Praw Człowieka, może przynieść korzyści w zakresie wypracowywania standardów ochrony wolności słowa oraz skutecznych strategii obrony przed nadużyciami prawnymi.
Główne rekomendacje
Główne rekomendacje
1. Wdrożenie dyrektywy anty-SLAPP: Należy niezwłocznie implementować dyrektywę anty-SLAPP oraz towarzyszące jej zalecenia Komisji Europejskiej. W procesie tym istotne jest uwzględnienie standardów wypracowanych przez Europejski Trybunał Praw Człowieka, które mają na celu ochronę wolności debaty publicznej oraz działalności mediów.
2. Szkolenia dla przedstawicieli wymiaru sprawiedliwości: Konieczne jest przeprowadzenie szkoleń dla sędziów, prokuratorów, adwokatów oraz radców prawnych, które będą dotyczyć specyfiki postępowań typu SLAPP. Edukacja ta powinna obejmować zarówno aspekty prawne, jak i praktyczne, aby skutecznie identyfikować i przeciwdziałać nadużyciom w tym zakresie.
3. Szybkie procedury sądowe: Wprowadzenie procedur umożliwiających szybkie zakończenie postępowań typu SLAPP jest kluczowe. Sąd powinien mieć możliwość odrzucenia oczywiście bezzasadnych pozwów na wstępnym etapie postępowania, co pozwoli na ochronę wolności słowa i debaty publicznej.
4. Ochrona krytycznych głosów: Sąd powinien dostrzegać potrzebę ochrony wypowiedzi krytycznych, które są istotne dla debaty publicznej. W orzecznictwie należy wyraźnie oddzielać wypowiedzi krytyczne od zniesławiających, uwzględniając kontekst oraz cel wypowiedzi, co przyczyni się do lepszego zrozumienia granic dopuszczalnej krytyki.
5. Monitorowanie praktyki orzeczniczej: Należy wprowadzić systematyczne monitorowanie praktyki orzeczniczej w sprawach dotyczących SLAPP, aby identyfikować i analizować przypadki nadużyć. Taki monitoring pozwoli na bieżąco oceniać skuteczność wprowadzonych rozwiązań oraz dostosowywać je do zmieniających się potrzeb.
6. Wsparcie dla mediów i organizacji pozarządowych: Warto zainwestować w programy wsparcia dla mediów oraz organizacji pozarządowych, które zajmują się ochroną wolności słowa. Takie wsparcie może obejmować zarówno pomoc prawna, jak i finansową, co wzmocni ich zdolność do obrony przed postępowaniami typu SLAPP.