Wymiar sprawiedliwości. Założenia nowej reformy sądownictwa.
Autor: Warsaw Enterprise Institute
Data publikacji: 26/09/2024
Tematyka: Administracja publiczna | Polityka | Polityka społeczna | Prawo
Link źródłowy: kliknij tutaj
Informacja prasowa: kliknij tutaj
Skopiuj link do raportu
Streszczenie
Streszczenie
Dokument „Agenda Polska 2030. Wymiar sprawiedliwości. Założenia nowej reformy sądownictwa” przedstawia kluczowe problemy polskiego wymiaru sprawiedliwości, w tym przewlekłość postępowań, brak zaufania do sądów oraz niepewność prawną. W latach 2015–2023 zauważono wydłużenie czasu trwania spraw sądowych, co negatywnie wpływa na ochronę wierzycieli. Reformy mają na celu odpolitycznienie sądownictwa, w tym zmianę w wyborze członków Krajowej Rady Sądownictwa, co ma zwiększyć niezależność sędziów.
Proponowane zmiany obejmują wprowadzenie odrębnego postępowania dla prostych spraw cywilnych, rodzinnych i gospodarczych, co ma przyspieszyć procesy sądowe. Wartość przedmiotu sporu poniżej sześciokrotności przeciętnego wynagrodzenia mogłaby być rozpatrywana w tzw. „sądach spraw drobnych” z wykorzystaniem elektronicznych procedur. Dodatkowo, w tych sądach mogliby orzekać „pozaetatowi sędziowie”, co zwiększyłoby elastyczność systemu.
W kontekście kosztów sądowych postulowane jest wprowadzenie jednolitej, niskiej opłaty, co ma ograniczyć składanie bezzasadnych pozwów. Zmiany mają również na celu uproszczenie procedur związanych z nadawaniem klauzuli wykonalności wyroków, co przyczyni się do zwiększenia efektywności działania sądów. Całość reform ma na celu poprawę funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości w Polsce, zwiększenie jego efektywności oraz przywrócenie zaufania obywateli.
Wnioski
Wnioski
1. Potrzeba kompleksowych reform sądownictwa: W ostatnich latach przeprowadzone reformy nie przyniosły oczekiwanych rezultatów, a wręcz pogłębiły istniejące problemy w systemie sądowniczym. Istnieje pilna potrzeba wprowadzenia kompleksowych zmian, które ograniczą wpływ polityki na sądy oraz poprawią ich niezależność i efektywność.
2. Uproszczenie procedur sądowych: Wprowadzenie uproszczonych i przyspieszonych procedur dla spraw drobnych oraz zmiany w zakresie przeprowadzania dowodów z zeznań świadków mogą znacząco przyspieszyć czas trwania postępowań sądowych. Propozycja rozpatrywania spraw na rozprawach odbywających się dzień po dniu ma na celu zminimalizowanie opóźnień w wydawaniu orzeczeń.
3. Reforma systemu doręczeń elektronicznych: Obecny system doręczeń elektronicznych generuje chaos i dodatkowe koszty, co utrudnia wymianę pism procesowych. Propozycja stworzenia jednego, zintegrowanego portalu dla sądów i administracji publicznej mogłaby uprościć i usprawnić proces komunikacji, co jest kluczowe dla efektywności postępowań.
4. Wprowadzenie niskiego wpisu sądowego: Ustanowienie jednolitej, niskiej opłaty sądowej w wysokości 200 zł za każdą sprawę może ograniczyć składanie bezzasadnych pozwów oraz przyczynić się do stabilizacji finansowej wymiaru sprawiedliwości. Taki krok mógłby również zniechęcić do nadużyć w systemie sądowym.
5. Zwiększenie roli sędziów w procesie wyboru: Propozycja, aby sędziowie Sądu Najwyższego byli wybierani w powszechnych wyborach, może przyczynić się do zwiększenia ich legitymacji społecznej oraz niezależności od wpływów politycznych. Taki model wyboru sędziów mógłby wzmocnić zaufanie obywateli do wymiaru sprawiedliwości.
6. Zasada prawdy formalnej w postępowaniach cywilnych: Zmiana zasady prawdy materialnej na prawdę formalną w sprawach cywilnych może przyczynić się do skrócenia czasu oczekiwania na wyrok. Uproszczenie wymogów dowodowych oraz większa inicjatywa stron w zakresie przedstawiania dowodów mogą przyspieszyć procesy sądowe i zwiększyć ich efektywność.
Główne rekomendacje
Główne rekomendacje
1. Wprowadzenie nowej kategorii sędziów pozaetatowych: Proponuje się utworzenie kategorii sędziów, którzy mogliby orzekać w prostych sprawach w postępowaniu elektronicznym. Taki krok przyczyniłby się do zmniejszenia obciążenia sądów oraz skrócenia czasu oczekiwania na wyrok, co jest kluczowe dla poprawy efektywności systemu sądownictwa.
2. Zwiększenie częstotliwości rozpraw sądowych: Należy wprowadzić zasadę, że sprawy, które nie są uznawane za „drobne”, powinny być rozstrzygane na rozprawach odbywających się co do zasady dzień po dniu. W przypadku konieczności przeprowadzenia dowodów wymagających czasu, kolejna rozprawa powinna odbywać się w najbliższym możliwym terminie, co pozwoli sędziom na lepsze skupienie się na sprawach.
3. Likwidacja podwójnej weryfikacji aktów notarialnych: Rekomenduje się, aby dokumenty notarialne, takie jak umowy spółki, nie podlegały dodatkowej weryfikacji przez urzędników. Notariusze, jako profesjonaliści z odpowiednią wiedzą prawniczą, powinni mieć możliwość składania wniosków o wpis do rejestru bez zbędnych formalności, co przyspieszy proces rejestracji.
4. Reforma w zakresie przeprowadzania dowodów z zeznań świadków: Należy rozważyć wprowadzenie zmian, które pozwolą stronom na inicjatywę w zakresie wskazywania świadków, których zeznania mogą być istotne dla rozstrzygania spraw. Taki system zwiększy efektywność postępowania i pozwoli na lepsze dostosowanie dowodów do specyfiki sprawy.
5. Kumulacja kompetencji w Sądzie Najwyższym: Proponuje się przekazanie kompetencji Trybunału Konstytucyjnego oraz Trybunału Stanu Sądowi Najwyższemu. Taki krok nie tylko uprości strukturę sądownictwa, ale także zwiększy jego efektywność i spójność w orzekaniu w sprawach konstytucyjnych oraz indywidualnych.
6. Wprowadzenie nowych wymagań dla sędziów: Należy ustanowić nowe, bardziej rygorystyczne kryteria dla kandydatów na sędziów, które będą promować profesjonalizm i niezależność. Wprowadzenie takich wymagań przyczyni się do odbudowy zaufania społecznego do wymiaru sprawiedliwości oraz podniesienia standardów pracy sędziów.