Rozpoznanie i zwalczanie inwazyjnych gatunków obcych roślin i zwierząt w przyrodzie
Autor: Najwyższa Izba Kontroli
Data publikacji: 03/2025
Tematyka: Administracja publiczna | Ochrona środowiska | Statystyki
Link źródłowy: kliknij tutaj
Informacja prasowa: kliknij tutaj
Skopiuj link do raportu
Streszczenie
Streszczenie
Dokument dotyczy analizy inwazyjnych gatunków obcych (IGO) w Polsce, obejmującej 118 gatunków, w tym 60 roślin i 58 zwierząt. Gatunki te zostały sklasyfikowane według stopnia inwazyjności oraz rozprzestrzenienia. W ramach projektu realizowanego przez Generalną Dyrekcję Ochrony Środowiska (GDOŚ) przeprowadzono ocenę inwazyjności, przygotowano mapy występowania oraz opracowano karty informacyjne dla każdego gatunku, zawierające metody zwalczania i działania zaradcze.
W kontrolowanych jednostkach, w tym Regionalnych Dyrekcjach Ochrony Środowiska (RDOŚ), ustalono, że zadania związane z rozpoznawaniem i zwalczaniem IGO były realizowane przez pracowników z odpowiednim wykształceniem i doświadczeniem. Niemniej jednak, zauważono braki w odzwierciedleniu tych zadań w opisach stanowisk oraz regulaminach organizacyjnych.
Projekt, mający na celu opracowanie zasad kontroli i zwalczania IGO, został dofinansowany przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, z planowaną wartością 20 mln zł. Okres kwalifikowalności wydatków pierwotnie ustalony do czerwca 2021 r. został przedłużony do czerwca 2023 r. Dokument podkreśla znaczenie skutecznej organizacji pracy oraz edukacji społecznej w kontekście ochrony rodzimej przyrody.
Wnioski
Wnioski
1. Wiele urzędów jednostek samorządu terytorialnego (jst) nie przeprowadzało kompleksowego rozpoznania stanowisk inwazyjnych gatunków obcych (IGO), co prowadzi do braku wiedzy na temat liczby i skali ich występowania. Taki stan rzeczy utrudnia skuteczne planowanie działań zaradczych oraz monitorowanie ich efektywności.
2. Pomimo wprowadzenia przepisów dotyczących zwalczania IGO, system ten nie wskazuje jednoznacznie podmiotów odpowiedzialnych za identyfikację i eliminację tych gatunków, co prowadzi do nieefektywności w realizacji działań ochronnych.
3. W raportach przedkładanych przez urzędy jst często występują uchybienia, takie jak błędne daty rozpoczęcia i zakończenia działań zaradczych oraz nieprawidłowe wykazywanie kosztów. Tego rodzaju nieścisłości mogą wpływać na ocenę skuteczności podejmowanych działań oraz na transparentność procesów.
4. Działania edukacyjne i informacyjne dotyczące inwazyjnych gatunków obcych są realizowane w sposób niewystarczający, co może prowadzić do niskiej świadomości społecznej na temat zagrożeń związanych z IGO oraz obowiązków wynikających z przepisów prawa.
5. W większości skontrolowanych urzędów jst monitorowanie skuteczności działań zaradczych odbywa się głównie poprzez wizje terenowe, co może być niewystarczające. Należy rozważyć wprowadzenie bardziej systematycznych i kompleksowych metod oceny efektywności tych działań.
6. Współpraca między różnymi instytucjami oraz gminami w zakresie zwalczania IGO jest kluczowa, jednak obecny stan organizacyjny i prawny nie sprzyja efektywnej koordynacji działań. Wzmocnienie współpracy oraz wymiany informacji pomiędzy podmiotami odpowiedzialnymi za ochronę środowiska jest niezbędne dla osiągnięcia lepszych rezultatów w walce z inwazyjnymi gatunkami obcymi.
Główne rekomendacje
Główne rekomendacje
1. Wzmocnienie działań edukacyjnych i informacyjnych dotyczących inwazyjnych gatunków obcych (IGO) poprzez organizację szkoleń, warsztatów oraz kampanii informacyjnych skierowanych do lokalnych społeczności, rolników i przedsiębiorców, aby zwiększyć świadomość na temat zagrożeń związanych z IGO oraz metod ich identyfikacji i zwalczania.
2. Udoskonalenie systemu monitorowania i raportowania działań związanych z kontrolą IGO, w tym wprowadzenie jednolitych standardów dla raportów składanych przez jednostki samorządu terytorialnego, co pozwoli na lepszą ocenę skuteczności podejmowanych działań oraz identyfikację obszarów wymagających poprawy.
3. Zwiększenie współpracy między instytucjami odpowiedzialnymi za ochronę środowiska, naukowcami oraz organizacjami pozarządowymi w celu opracowania i wdrożenia kompleksowych strategii zarządzania inwazyjnymi gatunkami obcymi, które uwzględnią lokalne uwarunkowania ekologiczne i społeczne.
4. Wprowadzenie regulacji prawnych, które umożliwią szybsze i bardziej efektywne działania w zakresie zwalczania IGO, w tym uproszczenie procedur związanych z usuwaniem inwazyjnych gatunków oraz wprowadzenie sankcji za niewłaściwe zarządzanie tymi gatunkami.
5. Opracowanie i wdrożenie programów pilotażowych, które będą testować różne metody zwalczania IGO w różnych ekosystemach, co pozwoli na identyfikację najbardziej efektywnych strategii oraz ich późniejsze zastosowanie w szerszej skali.
6. Zwiększenie finansowania działań związanych z kontrolą i zwalczaniem inwazyjnych gatunków obcych, aby zapewnić odpowiednie zasoby na realizację projektów edukacyjnych, badawczych oraz operacyjnych, co przyczyni się do skuteczniejszej ochrony bioróżnorodności.