Dobrowolne ubóstwo. O konsekwencjach dobrowolnego ZUS dla samozatrudnionych.
Data publikacji: 24/01/2025
Tematyka: Administracja publiczna | Demografia | Ekonomia | Gospodarka i rynek pracy | Polityka | Polityka społeczna | Prawo
Link źródłowy: kliknij tutaj
Skopiuj link do raportu
Streszczenie
Streszczenie
Raport analizuje wpływ ulg składkowych na samozatrudnionych w Polsce, wskazując na ich dominację wśród osób nie zatrudniających pracowników. W 2022 roku z ponad 2 milionów samozatrudnionych jedynie 176 to twórcy i artyści, co sugeruje, że elastyczność w kształtowaniu zobowiązań składkowych jest kluczowa dla tej grupy. Wprowadzenie „małego ZUS” i „małego ZUS+” od 2005 i 2019 roku, odpowiednio, miało na celu wsparcie samozatrudnionych, jednak nie przyniosło znaczącego wzrostu zatrudnienia.
Raport podkreśla, że 99,18% samozatrudnionych deklaruje minimalną podstawę wymiaru składki, co prowadzi do obaw o przyszłe emerytury i ryzyko ubóstwa emerytalnego. Wskazano również na problemy z systemem ubezpieczeń społecznych, w tym na nieefektywność w walce z fałszywym samozatrudnieniem oraz na fragmentaryczne zmiany legislacyjne, które nie poprawiają sytuacji finansowej Funduszu Chorobowego.
Pomimo licznych ulg, Polska ma jeden z najwyższych wskaźników samozatrudnienia w Europie, co nie przekłada się na wzrost innowacyjności czy zatrudnienia. Wnioski sugerują, że obecne rozwiązania są niewystarczające i mogą prowadzić do dalszej pauperyzacji rynku pracy.
Wnioski
Wnioski
1. Istnieje powszechne przekonanie o nadmiernym obciążeniu samozatrudnionych składkami na ubezpieczenia społeczne, które nie znajduje potwierdzenia w rzeczywistych danych. Analizy wskazują, że obciążenia te są relatywnie niskie w porównaniu do możliwości ekonomicznych tej grupy, co sugeruje potrzebę rewizji narracji publicznej na ten temat.
2. Wprowadzenie dodatkowych ulg i zwolnień dla samozatrudnionych prowadzi do wzrostu liczby jednoosobowych firm, co może niekorzystnie wpływać na jakość rynku pracy oraz innowacyjność. Przykład Niemiec, gdzie wskaźnik samozatrudnienia jest znacznie niższy, wskazuje na negatywne skutki nadmiernej liberalizacji w tym zakresie.
3. Praktyka orzecznicza dotycząca definicji działalności gospodarczej wykazuje nieostrość, co prowadzi do trudności w ustaleniu, kto może korzystać z uprawnień przysługujących samozatrudnionym. Wiele spraw sądowych koncentruje się na maksymalizacji świadczeń, co podkreśla potrzebę jasnych i jednolitych standardów w interpretacji przepisów.
4. Obecny system emerytalny dla osób prowadzących działalność gospodarczą wymaga reform, aby lepiej odzwierciedlał zmieniające się warunki rynkowe oraz potrzeby tej grupy. Prognozy dotyczące przyszłych emerytur wskazują na istotne różnice w dochodach w zależności od płci i roku rozpoczęcia pracy, co może prowadzić do nierówności w zabezpieczeniu emerytalnym.
5. Uproszczenie zasad podlegania ubezpieczeniom społecznym dla samozatrudnionych jest kluczowe dla zapewnienia im realnego dostępu do zabezpieczenia społecznego. Należy jednak unikać rozwiązań, które mogłyby prowadzić do marginalizacji praw do zabezpieczenia społecznego oraz dumping socjalny, co zagrażałoby stabilności rynku pracy.
6. Wzmacnianie poczucia bezpieczeństwa ekonomicznego wśród samozatrudnionych ma fundamentalne znaczenie dla podejmowania decyzji życiowych, takich jak zakładanie rodzin czy posiadanie dzieci. Polityka legislacyjna powinna zatem koncentrować się na tworzeniu warunków sprzyjających stabilności finansowej i społecznej tej grupy.
Główne rekomendacje
Główne rekomendacje
1. Uproszczenie zasad podlegania ubezpieczeniom społecznym dla osób samozatrudnionych, aby zminimalizować biurokrację i ułatwić dostęp do zabezpieczeń społecznych, co przyczyni się do zwiększenia liczby przedsiębiorców korzystających z tych rozwiązań.
2. Wprowadzenie programów edukacyjnych i informacyjnych, które zwiększą świadomość samozatrudnionych na temat dostępnych form zabezpieczenia społecznego oraz ich znaczenia dla długoterminowego bezpieczeństwa finansowego.
3. Opracowanie i wdrożenie systemu monitorowania oraz analizy trendów w samozatrudnieniu, aby lepiej zrozumieć dynamikę rynku pracy i dostosować polityki publiczne do zmieniających się potrzeb tej grupy zawodowej.
4. Zmiana podejścia do legislacji dotyczącej samozatrudnienia, aby uniknąć wprowadzania przepisów, które mogą prowadzić do marginalizacji praw do zabezpieczenia społecznego oraz do dumpingowego konkurowania na rynku pracy.
5. Wspieranie innowacyjności i rozwoju przedsiębiorczości poprzez tworzenie korzystnych warunków dla małych i średnich przedsiębiorstw, co może przyczynić się do wzrostu zatrudnienia oraz poprawy sytuacji ekonomicznej w kraju.
6. Zwiększenie współpracy między instytucjami publicznymi a organizacjami pozarządowymi w celu tworzenia kompleksowych rozwiązań dla samozatrudnionych, które uwzględniają ich specyfikę oraz potrzeby, co pozwoli na lepsze dostosowanie polityki społecznej do realiów rynku pracy.