Raport o szarej strefie w Polsce: Przyczyny, skutki i rekomendacje.
Autor: WEI
Data publikacji: 07/2025
Tematyka: Gospodarka i rynek pracy
Link źródłowy: kliknij tutaj
Informacja prasowa: kliknij tutaj
Skopiuj link do raportu
Streszczenie
Streszczenie
Raport Warsaw Enterprise Institute analizuje problem szarej strefy w Polsce, wskazując na jej rosnący wpływ na gospodarkę, który szacowany jest na 18,1% PKB. Autorzy podkreślają, że nadmierna regulacja i fiskalna chciwość państwa prowadzą do wzrostu przestępczości, w tym przemytu wyrobów tytoniowych i nielegalnego handlu lekami. Wzrost szarej strefy nie tylko osłabia finanse publiczne, ale także zagraża zdrowiu obywateli, tworząc nowe nisze dla zorganizowanych grup przestępczych.
Raport wskazuje na błędy w systemie regulacyjnym, takie jak brak rzetelnej oceny skutków wprowadzanych przepisów oraz tendencję do nadgorliwości w implementacji prawa unijnego. Przykładem jest restrykcyjne podejście do akcyzy, które w Polsce, z uwagi na sąsiedztwo z krajami o silnym przemycie, prowadzi do niekorzystnych skutków.
Autorzy postulują, że kluczowym krokiem w poprawie sytuacji budżetowej jest ograniczenie szarej strefy poprzez stworzenie przejrzystego i przewidywalnego środowiska podatkowego. Wskazują, że skuteczne działania w tym zakresie mogą przyczynić się do odbudowy zaufania obywateli do instytucji państwowych oraz poprawy kondycji finansów publicznych.
Wnioski
Wnioski
1. Wzrost szarej strefy w Polsce, osiągający 18,1% PKB, jest symptomem głębokich problemów systemowych, które wynikają z nadmiernej regulacji i fiskalizmu. Wysokie opodatkowanie oraz restrykcyjne przepisy prowadzą do erozji zaufania obywateli do instytucji państwowych, co skutkuje rosnącą skłonnością do omijania prawa.
2. Przykłady krajów UE, takich jak Francja i Holandia, ilustrują negatywne konsekwencje agresywnej polityki podatkowej, która prowadzi do wzrostu nielegalnego handlu. Wysokie podatki na wyroby tytoniowe w tych krajach przyczyniły się do powstania dużych rynków czarnych, co stanowi ostrzeżenie dla Polski w kontekście planowanych podwyżek akcyzy.
3. Istniejące mechanizmy oceny skutków regulacji (OSR) są niewystarczające i obarczone konfliktem interesów, co prowadzi do przeszacowywania wpływów budżetowych oraz zaniżania ryzyk związanych z rozwojem szarej strefy. Brak ewaluacji ex-post uniemożliwia rzetelną weryfikację skutków wprowadzanych regulacji.
4. Polska administracja wykazuje tendencję do implementacji prawa unijnego w sposób bardziej restrykcyjny niż wymaga tego Bruksela, co w kontekście długiej granicy z krajami o silnym przemycie, prowadzi do wzrostu przemytu i arbitrażu cenowego. Niezbędne jest dostosowanie regulacji do specyfiki lokalnego rynku.
Główne rekomendacje
Główne rekomendacje
1. Wprowadzenie rzetelnej Oceny Skutków Regulacji (OSR) jako obowiązkowego elementu każdego procesu legislacyjnego, z niezależnym audytem, aby zapewnić obiektywność i dokładność analiz wpływu regulacji na rynek oraz społeczeństwo.
2. Zmiana podejścia do regulacji rynku wyrobów tytoniowych poprzez wprowadzenie polityki redukcji szkód, która skupi się na racjonalnym uregulowaniu mniej szkodliwych alternatyw, zamiast ich delegalizacji, co może przyczynić się do zmniejszenia szarej strefy.
3. Opracowanie i wdrożenie strategii edukacyjnej dla obywateli, mającej na celu zwiększenie świadomości na temat skutków przemytu oraz korzyści płynących z legalnego obrotu towarami, co może wpłynąć na zmianę postaw społecznych.
4. Udoskonalenie mechanizmów egzekwowania prawa, w tym zwiększenie współpracy między instytucjami państwowymi a organami ścigania, aby skuteczniej zwalczać przestępczość zorganizowaną i przemyt, co przyczyni się do stabilizacji rynku.